ನಕ್ಸಲೈಟ್ ಒಬ್ಬನ ಜೈಲು ವೃತ್ತಾಂತ: ಆ 13 ವರುಷಗಳು

ಅಮುಕ್ತರ ಹಸಿವಿನ ಕಥನ 

ಕಣ್ಣತೇವದೊಂದಿಗೆ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಒಂದು ಪುಸ್ತಕ ಓದಿದೆ. ಅಂತರಾಳ ಕಲಕಿಬಿಡುವ, ನಮ್ಮ ವೈಚಾರಿಕ ಹುಸಿತನವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುವ, ಉತ್ತರವಿಲ್ಲದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಎತ್ತುವ ಇಂತಹ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಓದಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಾನವಹಕ್ಕು, ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಹಿಂಸೆ, ಅಪರಾಧ, ಶಿಕ್ಷೆ, ಚಳುವಳಿ ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳ ಬಗೆಗೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಯೋಚಿಸಲು ಹಚ್ಚಿದ ಆ ಪುಸ್ತಕ ದೆಹಲಿಯ ನವಯಾನ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ‘ಥರ್ಟೀನ್ ಇಯರ‍್ಸ್: ಎ ನಕ್ಸಲೈಟ್ಸ್ ಪ್ರಿಸನ್ ಡೈರಿ’. ಬರೆದವರು ತನ್ನ ರಾಜಕೀಯ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಕಾರಣವಾಗಿ ೧೩ ವರ್ಷ ಜೈಲುವಾಸ ಅನುಭವಿಸಿದ ಕಾಮ್ರೇಡ್ ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್.

ಜೈಲು ಸೇರುವವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಸ್ವಂತ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಸಮಾಜಕಂಟಕರಾಗಿ ಜೈಲು ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಪ್ರಸ್ತುತದ ಕೇಡಿಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ರಾಜಕೀಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ ನಂಬಿ ಆಳುವವರ ಕೆಂಗಣ್ಣಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಜೈಲು ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆ ಸಮಸಮಾಜ ಕಟ್ಟುವ ಕನಸು ಹೊತ್ತು, ನಕ್ಸಲನೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಹೊತ್ತು, ಜೈಲು ಸೇರಿದ ತರುಣನೊಬ್ಬ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಚಿಕಿತ್ಸಕ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ ಫಲ ಈ ಪುಸ್ತಕ. ಕೆಳವರ್ಗದ ಖೈದಿಯಾಗಿ ಕಂಗೆಡಿಸುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೂ ತನ್ನ ಜೀವನಪ್ರೀತಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾಳಜಿ, ಹೋರಾಟ ಮನೋಭಾವ, ಹಾಸ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡದೆ ಉಳಿದ ಖೈದಿಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು, ಜೈಲಿನ ಒಳಹೊರಗುಗಳನ್ನು, ಮನುಷ್ಯ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಆಳಗಲಗಳನ್ನು ಮನಮುಟ್ಟುವಂತೆ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿರುವ ‘..ಡೈರಿ’, ಒಂದು ಅಪೂರ್ವ ಜೈಲು ಆಖ್ಯಾನ. ಸಿಂಗ್ ಅವರ ನೋಟ ಜೈಲಿನ ತಳಸ್ತರದ ಖೈದಿಗಳು ಅನುಭವಿಸುವ ಯಾತನೆ, ದೈನ್ಯತೆ, ಅಸಹಾಯಕತೆ, ಪ್ರತಿರೋಧಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಥಾನಕವಾಗಿದೆ.

ಓದಿನನುಭವದಿಂದ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಕಾಮ್ರೇಡ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಹುತಾತ್ಮನಾಗುವ, ಮಹಾತ್ಮನಾಗುವ, ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗುವ ಕನವರಿಕೆ ಇಲ್ಲ. ಬರಹವು ನೇರವಾಗಿ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಇದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸರಳತೆ, ವಿಚಾರದ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಹೇರದ ಮಾಗುವಿಕೆ ಇದೆ. ತಾನು ನಂಬಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತ, ತತ್ವ, ಕಾರ್ಯಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಿರುವ, ವಿಮರ್ಶೆಗೊಡ್ಡಿರುವ ಮುಕ್ತತೆಯೂ ಇದೆ.

ಇವೆಲ್ಲ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಇದು ಓದಲೇಬೇಕಾದ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದೆ.

ಕ್ರಾಂತಿಯ ಕನಸು

ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಉನ್ನಾವ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಂಗಾರ್‌ಮಾವ್ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ, ಅರಕ್ ಎಂಬ ಅತಿಸಣ್ಣ ಹಿಂದುಳಿದ ಸಮುದಾಯದ ಬಡಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ನಾಯಕರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾದರು. ಕಾನ್ಪುರದಲ್ಲಿ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ ಓದುವಾಗ ಸಮಸಮಾಜದ ಕನಸುಗಳಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹತ್ತಿರವಾದರು. 14 ವರ್ಷದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ಸಿಪಿಐ(ಎಂ) ಸೇರಿದ ಹುಡುಗನನ್ನು ‘ಪಾರ್ಟಿ ಬಚ್ಚಾ’ (ಪಾರ್ಟಿ ಹುಡುಗ) ಎಂದೇ ಎಲ್ಲ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದದ್ದು. ಸಿಪಿಐ(ಎಂ) ಜಿಲ್ಲಾ ಸಮಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸಿಂಗ್ ಪಕ್ಷ ಒಡೆದು ಹೋಳಾದ ನಂತರ ಸಿಪಿಐ-ಎಂಎಲ್ (ಮಾರ್ಕ್ಸಿಸ್ಟ್, ಲೆನಿನಿಸ್ಟ್) ಜೊತೆಯಿದ್ದರು. ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಚಾರು ಮಜುಂದಾರರಿಂದ ನಕ್ಸಲ್‌ಬರಿ ಭೂಹೋರಾಟ ಶುರುವಾದಾಗ ಅದು ಕಾಮ್ರೇಡ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಬಿಸಿರಕ್ತದ ತರುಣರನ್ನು ಸೂಜಿಗಲ್ಲಿನಂತೆ ತನ್ನೆಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯಿತು. ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಿ ಏನನ್ನಾದರೂ ಮಾಡಬೇಕು, ತಕ್ಷಣದ ಬದಲಾವಣೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಸುವಂಥ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬ ಗುಂಗಿನ ತರುಣ ಮನಸ್ಥಿತಿಗೆ ಚಾರು ಅವರ ‘ವರ್ಗಶತ್ರು ವಿನಾಶ ಅಭಿಯಾನ’ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನವಾಯಿತು. ನಕ್ಸಲ್‌ಬಾರಿ ಎಂಬ ಪುಟ್ಟ ಊರಿನಿಂದ ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ಬಲುದೂರವಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೂ ಹೋರಾಟದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ, ಕಾವು ತಲುಪಿತು.

ಆಗ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಎಕರೆ ಕೃಷಿಭೂಮಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಭಾರೀ ಭೂಮಾಲೀಕರಿಂದ ದುಡಿಯುವ ರೈತರ ಶೋಷಣೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಜೀತದಾಳುಗಳಾಗಿ ದೈನೇಸಿ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ರೈತರ ಬವಣೆ ಹೋರಾಟಗಾರರು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಸೆಳೆಯಿತು. ಚಾರು ಅವರ ‘ವರ್ಗಶತ್ರು ವಿನಾಶ ಅಭಿಯಾನ’ಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಜಮೀನ್ದಾರರ ಹತ್ಯೆಗಳಾಗತೊಡಗಿದವು. ಜಮೀನ್ದಾರರ ಅಕ್ರಮ ಭೂಮಿಯನ್ನೆಲ್ಲ ರೈತರಿಗೆ ಹಂಚಲಾಯಿತು. ಹತ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾದವರು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ‘ನಕ್ಸಲೈಟ’ರೆಂದು ಕೆಲವೆಡೆ ರಾಬಿನ್‌ಹುಡ್ ಪಟ್ಟ ಪಡೆದರೆ, ಪ್ರಭುತ್ವ-ಪೊಲೀಸರಿಂದ ಉಗ್ರಗಾಮಿಗಳೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.

ಅಂಥಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾಮ್ರೇಡ್ ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಅವರ 12 ಜನರ ತಂಡ ಬಂಗಾರ್‌ಮಾವ್‌ನಿಂದ ೧೫ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಖೌರಾ ಹಳ್ಳಿಯ ಶೋಷಕ ಜಮೀನ್ದಾರನನ್ನು ‘ಇಲ್ಲ’ವಾಗಿಸಿದರು. ಬಖೌರಾದ ಸತ್ಯಪಾಲ ಕೂಡಾ ಹತ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ. ಮೂರೇ ದಿನ, ಪೊಲೀಸರು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿದವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರು. ಹರ್ದೋಯ್‌ನ ಜಿಲ್ಲಾ ಪೊಲೀಸ್ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಅರ್ಧ ಡಜನು ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಾಮ, ದಾನ, ಭೇದ, ದಂಡ ಉಪಾಯಗಳ ಬಳಸಿ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿದರು. ಮೈತುಂಬ ಗಾಯ, ನೋವುಗಳೊಡನೆ ಸಿಂಗ್ ಹರ್ದೋಯ್ ಜೈಲಿಗೆ ಬಂದಿಳಿದರು.

ಕ್ರಾಂತಿಯ ಕನಸಿನ ದಾರಿಯು ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿಸಿತು. ಬಖೌರಾ ಗ್ರಾಮವಾಸಿ ಸತ್ಯಪಾಲನಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆ ವಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ, ಇತರರಿಗೆ ಜೀವಾವಧಿ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆಯಾಯಿತು. ಅವಮಾನ, ಹಿಂಸೆ, ಘೋರ ಅಪರಾಧಿ ಎಂಬ ಹಣೆ ಪಟ್ಟಿ, ಕಾಲುಗಳಿಗೆ 28 ತಿಂಗಳು ಕಬ್ಬಿಣದ ಸಂಕಲೆ, ಬೈಗುಳ, ಹಸಿವೆ.. ಇವೆಲ್ಲ ಅವರ ತಾರುಣ್ಯದ ದಿನಗಳನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಂಡವು. ಒಂದೇ ಒಂದು ಹತ್ಯೆಯ ಭಾಗೀದಾರಿಕೆಯಿಂದ ಬದುಕನ್ನೇ ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟ ಹೋರಾಟಗಾರನ ಕನಸುಗಳೆಲ್ಲ ಕರಗಿಹೋದವು. 1970ರಿಂದ 1983ರವರೆಗೆ ತರುಣನೊಬ್ಬನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಜೈಲಿನ ಗೋಡೆಗಳು ಹೊಸಕಿ ಹಾಕಿದವು.

ಆದರೆ ಕಂಗೆಡದ ಸಿಂಗ್, ಜೈಲಿನ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ದಿಟ್ಟವಾಗಿ ಎದುರಿಸಿದರು. ಹಿಂಸಾರೂಪಿಗಳೇ ಆಗಿದ್ದ ಆಫೀಸರರೆದುರು ನೇರವಾಗಿ ನಿಂತು ಮಾತನಾಡಿದರು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಶಿಕ್ಷೆ ಪಡೆದರು. ಘೋಷಣೆ ಕೂಗುತ್ತ ಜೈಲಿನೊಳಬಂದ ಗಾಯಾಳು ಸಿಂಗ್ ಮಹಾ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಖೈದಿಯೆಂದು ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷ ಕಾಲಿಗೆ ಕೋಳ ತೊಡಿಸಿ ನಡೆಸಿದರು. ಇಂಥವೆಲ್ಲ ಅಸಹನೀಯ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಸಿಕ್ಕ ಹಾಳೆಗಳ ಮೇಲೆಲ್ಲ ಪುಟಗಟ್ಟಲೆ ಬರೆದಿಟ್ಟ ಸಿಂಗ್, ತಾವಿದ್ದ ಜೈಲುಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಕೆಟ್ಟ ಆಹಾರ, ಭ್ರಷ್ಟತೆ, ಅಷ್ಟಿಷ್ಟು ಅನುಕಂಪ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ದಾಖಲಿಸಿದರು. ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಹತ್ತಿ ಲಡಿಗಳ ನಡುವೆ ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಜೈಲಿನಿಂದ ಹೊರಗೆ ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ಮಾಡಿದರು.

ಹೀಗೆ, 13 ವರ್ಷ ಕಾಲ ಈ ಜೈಲಿನಿಂದ ಆ ಜೈಲಿಗೆ; ನೆಲದಿಂದ ಕಲ್ಲು ಬೆಂಚಿಗೆ, ವಾರ್ಡಿನಿಂದ ಒಳಕೋಣೆಗಳಿಗೆ ತರುಣ ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಅಡ್ಡಾಡಿದ. ಟಿಬಿ, ಜಾಂಡೀಸ್, ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ, ಟೈಫಾಯ್ಡ್, ಹಸಿವೆ, ಪ್ರೇಮ, ವಿರಹ, ವಿಷಣ್ಣತೆ, ಕನಸು, ಆಸೆ, ಕೆಚ್ಚು ಎಲ್ಲವನ್ನು ನುಂಗಿ ಬದುಕಿದ. ಜೈಲುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ಮೊಗ್ಗಾಗಿದ್ದ ಪ್ರೇಮವರಳಿ ‘ಮುನ್ನಿ’ ರಾಮದುಲಾರಿಯನ್ನು ಮನಸ್ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ವಿವಾಹವಾದ. ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಪ್ರೇಮ, ಹೆಣ್ಣು ಇವೆಲ್ಲ ಅಡ್ಡಿಯೆಂದು ಜೊತೆಗಾರರು ಟೀಕಿಸಿದಾಗ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿ ವಿರುದ್ಧ ಪದಗಳಾದರೆ ತಾನು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯೇ ಅಲ್ಲವೆಂದು ವಾದಿಸಿದ. ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದವನಿಗಾಗಿ ಮನೆಬಿಟ್ಟು ಓಡಿಬಂದಿದ್ದ ಪುಟ್ಟ ಗೆಳತಿ, ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಜೈಲುಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಬೇಸರಗೊಂಡೋ, ಭವಿಷ್ಯ ಕುರಿತು ಆತಂಕಗೊಂಡೋ ಅಂತೂ ಕಾರಣವನ್ನೂ ಹೇಳದೆ ಒಂದು ದಿನ ಅವರನ್ನು ತೊರೆದಳು. ಬೇರೊಬ್ಬರೊಡನೆ ಹೋಗಿಬಿಟ್ಟಳು. ಪ್ರೇಮವೈಫಲ್ಯದ ನೋವು, ಹತಾಶೆಯ ಜೊತೆಗೆ ದೈಹಿಕ ಕಾಯಿಲೆಯ ಸಂಕಟವನ್ನೂ ಅನುಭವಿಸುತ್ತ ಅತಿಕಷ್ಟದ ದಿನಗಳನ್ನು ಸಿಂಗ್ ಕಳೆದರು. ಜೈಲೆಂಬುದು ತನ್ನ ಪಾಲಿಗೆ ಎಂದೂ ಮುಗಿಯದ ನರಕ ಎನಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೇ..

1983, ಸೆ. 29. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಫೈಜಾಬಾದಿನ ಜೈಲರನು ಅವರು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದಾಗ ನಂಬುವುದೇ ಕಷ್ಟವಾಯಿತು. ಜೈಲಿನಿಂದ ಬೇಲ್ ಮೇಲೆ ಹೊರಬಂದಿದ್ದ ಹಿರಿಯ ಕಾಮ್ರೇಡ್ ಹತ್ತಾರು ವರ್ಷ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಸಂಗಾತಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಜೈಲಿನ ಆವರಣದಿಂದ ಹೊರಬಂದವರು ಬಿಡುಗಡೆಯು ನಿಜವೋ, ಕನಸೋ ಎಂದು ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ತಿರುಗಿ ನೋಡಿದರು. ಪೊಲೀಸರು ಇನ್ನೇನು ಅಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವರೆಂಬ ಭ್ರಮೆಗೊಳಗಾದರು. ಆದರೆ ಇಲ್ಲ, ಬಿಡುಗಡೆಯೆಂಬ ಬಹುದಿನಗಳ ಕನಸು ನನಸಾಗಿತ್ತು.

ಜೈಲಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದವರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಲು ಮನೆಯವರಾಗಲೀ, ಪ್ರೇಮಿಯಾಗಲೀ ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಕಾನ್ಪುರ ತಲುಪಿ ವೃದ್ಧೆ ತಾಯಿಯನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು. ವಿವಾಹಿತನೊಬ್ಬನೊಡನೆ ದೆಹಲಿ ಸೇರಿ, ಹೆಸರು ಬದಲಿಸಿಕೊಂಡು ಒಂದು ಮಗುವಿನ ತಾಯಾಗಿದ್ದ ಮುನ್ನಿಯನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭವನ್ನು ಸಿಂಗ್ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳಿಗೆ ಶುಭಹಾರೈಸಿ ಬಂದವರು ಬದುಕು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ದುಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತ ಪಕ್ಷಕ್ಕಾಗಿಯೂ ದುಡಿದರು. ಸಿಪಿಐ (ಎಂಎಲ್) ಜನಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಕಾಲ ಇದ್ದ ಸಿಂಗ್ ನಂತರ ಸಿಪಿಐ (ಎಂಎಲ್) ರೆಡ್‌ಸ್ಟಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲರಾದರು. ಮದುವೆಯಾಗಿ ಮಕ್ಕಳ ತಂದೆಯೂ ಆದರು.

ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿ ಬಂದನಂತರ ಜೈಲು ಬರಹವನ್ನು ಧಾರಾವಾಹಿಯಾಗಿ ಹಿಂದಿ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ನಂತರ ‘ಸಮಕಾಲೀನ ದಸ್ತಾವೇಜ್’ ಎಂಬ ಜನಪರ ಪತ್ರಿಕೆಯ ವಿಶೇಷ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಪಾಠವಾಗಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಹಿಂದಿಯ ಬರಹವು 2017ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಅನುವಾದಗೊಂಡು ‘ಥರ್ಟೀನ್ ಇಯರ್ಸ್: ಎ ನಕ್ಸಲೈಟ್ಸ್ ಪ್ರಿಸನ್ ಡೈರಿ’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ 2, 2018ರಂದು ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ ಕೊನೆಯುಸಿರೆಳೆದ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಹೋರಾಟದ ಬದುಕು ಕೆಂಪು ಪುಸ್ತಕದ ಒಂದು ಪುಟವಾಗಿ ಚರಿತ್ರೆಗೆ ಸಂದಿದೆ.

ಹಿಂಸಾವತಾರ

ಆಳುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿದೆ. ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವ ಜೈಲುಗಳಿವೆ. ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ತನ್ನ ಜೈಲು ಡೈರಿಯಲ್ಲೊಂದು ಕಡೆ ಬರೆದಿರುವಂತೆ, ಸರಿತಪ್ಪುಗಳ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ‘ಸರಿ’ಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಒಂದು ಸಾಲಕ್ಕೆ, ಋಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಡುತ್ತಾನೆ. ನ್ಯಾಯವ್ಯವಸ್ಥೆ ಆ ಋಣ ಶಿಕ್ಷೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂದಾಯವಾಗಬೇಕು ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ಅದರ ಉದ್ದೇಶ ಭಂಗಗೊಂಡ ಕಾನೂನನ್ನು ತೃಪ್ತಿಗೊಳಿಸುವುದು. ಶಿಕ್ಷೆ ಎನ್ನುವುದೇ ಒಂದು ‘ತಪ್ಪು’ ಆದರೂ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಕೈಗೊಂಡ ‘ಸರಿ’ ಎಂಬ ಸಮರ್ಥನೆ ಅದಕ್ಕಿದೆ. ಬಹಳಷ್ಟು ಜನ ಶಿಕ್ಷೆ ಎನ್ನುವುದು ಎಸಗಲೇಬೇಕಾದ ಅವಶ್ಯಕ ತಪ್ಪು ಎಂದೇ ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಆದರೆ ಮನುಷ್ಯನ ಅಮಾನವೀಯತೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ತೆರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಜೈಲುಗಳೇ ಪಾಶವೀ ಹಿಂಸಾಕೂಪಗಳಾಗಿರುವ ವೈರುಧ್ಯ ನಮ್ಮ ಮುಂದಿದೆ. ಕಠೋರ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಹಾಗೂ ಹತಾಶ ಅಪರಾಧಿಗಳ ಗುಂಪು ಉದ್ಭವವಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಎಲ್ಲ ದೇಶಗಳ ಜೈಲುವಾಸಿಗಳು ತಮ್ಮ ದಿನಚರಿ ಬರೆದಿಟ್ಟರೆ ಅದು ಶಿಕ್ಷಾವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ನಿರುಪಯುಕ್ತತೆಯನ್ನೂ, ಅಪಾಯವನ್ನೂ ತಿಳಿಸಿಯಾವು. ಜೈಲಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳು ಏನೇನಾಗಿ ಬದಲಾದವು ಎಂದು ನೋಡಿದರೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪೊಳ್ಳುತನ ಅರಿವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಲೀ, ಬಂಧಿತರಿಗಾಗಲೀ, ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗಾಗಲೀ ಜೈಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಕಿಂಚಿತ್ ಉಪಯೋಗವಿಲ್ಲವೆಂದಾದರೆ ಅದು ಏಕೆ ಮುಂದುವರೆದುಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ? ಮಾನವಹಕ್ಕುಗಳ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿಮೇಲಿರುವ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಹಿಂಸೆ ಏಕೆ ತಾಂಡವವಾಡುತ್ತಿದೆ? ಎಲ್ಲ ತರಹದ ಮೋಸ, ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಅನ್ಯಾಯಗಳು ಜೈಲಿನೊಳಗೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ನಿಯಂತ್ರಣವಿಲ್ಲವೇ?

ಇಂತಹ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಈ ಪುಸ್ತಕ ಎತ್ತುತ್ತದೆ. ಜೈಲಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಕುರಿತು ಕೆಲವು ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಳಿಸುವ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ ಕಾಲಕ್ಕೂ, ಈ ಕಾಲಕ್ಕೂ ಜೈಲುಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಮನದಟ್ಟಾಗುತ್ತದೆ.

ಜೈಲಿನ ಹಿಂಸಾವತಾರ, ಲಂಚಾವತಾರ ನಮ್ಮ ಊಹೆಗೂ ನಿಲುಕಲಾರದು. ಖೈದಿಯೇ ಇರಲಿ, ಸಿಬ್ಬಂದಿಯೇ ಇರಲಿ, ಅಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯ ಮನಸು ವಿಕಾಸಗೊಂಡು ಅರಳಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಒಮ್ಮೆ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿ ಹೋದವ ಮುಂದೆಂದೂ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿಯೇ ಇರುವಂತೆ ಮನಃಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಿಸುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿದೆ. ಮಾನವೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳು ಖೈದಿಗಳನ್ನು ಮನಬಂದಂತೆ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ, ಎಣೆಯಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಹಿಂಸಿಸುತ್ತ, ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದೆ ಅನ್ಯಾಯವೆಸಗುತ್ತ ಜೈಲಿರಬೇಕಾದದ್ದೇ ಹಾಗೆಂಬ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರೌರ್ಯ ಎಷ್ಟು ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಲಾಠಿ, ಬೆತ್ತ, ಕೋಳ, ಬೂಟು, ಸಲಿಕೆಗಳೇ ಮನುಷ್ಯರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುತ್ತವೆ. ನೇರ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ, ಕೆಲಸ ಬೇಗಬೇಗ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ, ಗುರಾಯಿಸುವಂತೆ ನೋಡಿದ, ಪೂರ್ತಿ ತಿನ್ನಲಿಲ್ಲ ಇತ್ಯಾದಿ - ತಪ್ಪೇ ಅಲ್ಲದ ತಪ್ಪಿಗೆ ಚರ್ಮ ಸುಲಿವಂತೆ ಹೊಡೆತ ತಿನ್ನಬೇಕು. ಮಾಂಸದ ತುಂಡು ಹಾರಿಬೀಳುವಂತೆ, ಎಲುಬು ಮುರಿಯುವಂತೆ ನಿಷ್ಕಾರಣವಾಗಿ ಹೊಡೆತ ತಿನ್ನಬೇಕು. ನೋವೆಂದು ನರಳಿ, ಕೆಲಸ ನಿಧಾನವಾದರೆ ಬೆಲ್ಟಿನಿಂದಲೋ, ಬೂಟುಗಾಲಿನಿಂದಲೋ ಗಾಯದ ಮೇಲೇ ಹೊಡೆತ ತಿನ್ನಬೇಕು. ದೇಹದ ಅಣುಕಣವೂ ನೋವಿನಿಂದ ಚೀರುವಾಗ ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಆಗುವ ನೋವುಗಳು ತಿಳಿಯುತ್ತಲೇ ಇರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಒಂದೆಡೆ ಸಿಂಗ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ತಲೆ ಕೆಳಗಾಗಿ ಮರಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟಿ ಹೊಡೆಯುವುದು (ಗುಮ್ಟಿ), ಬರೆ ಹಾಕುವುದು, ಗುದ್ದುವುದು, ಮಲಮೂತ್ರ ತುಂಬಿ ನಾರುವ ಒಂಟಿಸೆಲ್‌ಗಳ ಕತ್ತಲ ಕೂಪದಲ್ಲಿ ಬಿಸಾಡಿ ಹೊಡೆಯುವುದು, ತಿಂದರೂ ಹೊಡೆತ, ತಿನ್ನದಿದ್ದರೂ ಹೊಡೆತ. ಸುಮ್ಮನಿದ್ದರೆ ಹೊಡೆತ, ಅಯ್ಯೋ ಎಂದರೂ ಹೊಡೆತ, ತಿರುಗಿಬಿದ್ದರೆ ಲೆಕ್ಕವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಹೊಡೆತ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಆದಮೇಲೆ ಅಷ್ಟಿಷ್ಟು ಮುಲಾಮು ಸವರಿಕೊಂಡು ಕೂಡಲೇ ಕಠಿಣ ಶ್ರಮದ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ತೆರಳಬೇಕು. ರುಚಿಯಿಲ್ಲದ ಕೆಟ್ಟ ಊಟ ಉಣ್ಣಬೇಕು. ಮುಳ್ಳುಕಂಟಿಯಲ್ಲರಳಿದ ಹುವ್ವಿನಂತೆ, ಜೈಲಿನಲ್ಲೂ ಇಂಥವರು ಇರಬಹುದಾ ಎನುವಂತೆ ಹಿಂಸಾ ಮಹಾಸಾಗರದ ನಡುವೆ ಅಲ್ಲೊಬ್ಬರು, ಇಲ್ಲೊಬ್ಬರು ತೋರಿಸುವ ಹನಿ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕುಟುಕುಜೀವ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.

ಖೈದಿಗಳೆಂದರೆ ಸಮಾಜಕ್ಕೆಷ್ಟು ಅಸಡ್ಡೆಯಿದೆಯೋ ಅದರ ನೂರು ಪಟ್ಟು ಜೈಲುಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಿಗಿದೆ. ಖೈದಿಗಳ ಲೆಕ್ಕದ ಮೊಟ್ಟೆ, ಹಾಲು, ಬೇಳೆಕಾಳು, ಹಣ್ಣನ್ನೆಲ್ಲ ಕಬಳಿಸಿ, ನೀರು ಸಾರು, ಅರೆಬೆಂದ ಅನ್ನ-ಚಪಾತಿ, ಹುಳ-ಕುಟ್ಟೆ-ಜಿರಲೆ ತೇಲುವ ಸಾಂಬಾರು ಬಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಖೈದಿ ಘನತೆಯಿಂದ ನಿಂತು ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು, ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರೆ; ಧೈರ್ಯವಾಗಿ, ತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೆ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳ ಹಿಂಸಾರತಿ ಇಳಿಯಬಹುದಿತ್ತು. ಅವರು ಮನುಷ್ಯರಾಗಿ ಗೇರು ಬದಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅಷ್ಟು ಧೈರ್ಯವೂ ಉಳಿಯದಂತೆ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳ ವರ್ತನೆಯಿರುತ್ತದೆ. ನಿರಂತರ ಹಿಂಸೆಗೀಡಾಗಿ ಕೆಲವರು ಭಕ್ತರಾಗುತ್ತಾರೆ, ಕೆಲವರು ಗುಲಾಮರಾಗುತ್ತಾರೆ, ಸುಳ್ಳರಾಗುತ್ತಾರೆ, ತಾವೂ ಹಿಂಸೆಗಿಳಿಯುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮನ್ನು ಮನುಷ್ಯರಂತೆ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದಾಗ ಮನುಷ್ಯತ್ವವನ್ನೇ ಮರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಒಮ್ಮೆ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿ ಜೈಲು ಹೊಕ್ಕವರು ಸದಾ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯುವಂತಾಗುವುದು ಹೀಗೆ.

ವಿಚಾರಣಾಧೀನ ಖೈದಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸುವ ಖೈದಿಗಳಿಗೆ ಕೊಡುವ ಇಂಥ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಯಾವ ಕಾನೂನೂ ನೆರವಿಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಖೈದಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವವರು ಯಾರೆಂದರೆ ಯಾರೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಪ್ರಶ್ನಿಸುವವರಿಗೆ ನಕ್ಸಲೈಟರೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಹಚ್ಚಿ, ಆದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಹಾಕುವ ಹುನ್ನಾರ ಆಳುವ ವರ್ಗಕ್ಕಿರುತ್ತದೆ.

ಹಿಂಸೆಗೆ ಅದೆಷ್ಟು ಸಹಸ್ರ ಮುಖಗಳು! ಕ್ರೌರ್ಯಕ್ಕೆ ಅದೆಷ್ಟು ಅವತಾರಗಳು!!

ಹಸಿವು, ಲೈಂಗಿಕತೆ, ಜಾತಿ.. 

ಈ ಪುಸ್ತಕ ಓದುವಾಗ ಒಂದಂತೂ ಧೃಢವಾಯಿತು: ಜೈಲು ಕಥನ ಎಂದರೆ ಅಮುಕ್ತರ ಹಸಿವಿನ ಕಥನ. ಜೈಲಿನ ಹಸಿವಿಗೆ ಕಾರಣ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಬರವಲ್ಲ, ಅದು ಶಿಕ್ಷೆಯೆಂದು ಒತ್ತಾಯವಾಗಿ ಹೇರಲ್ಪಟ್ಟ ವಿಪತ್ತು. ಎಂದೇ ತೀವ್ರತೆಯೂ ಹೆಚ್ಚು. ಈ ಜಗತ್ತು ಹಸಿವಿನಿಂದ ಕಂಗೆಟ್ಟಿದೆ. ಅದರಲ್ಲು ಜೈಲು ಹಸಿವಿನ ಕೂಪವೇ ಆಗಿದೆ. ಮನುಷ್ಯರ ಹಸಿವು ಅನ್ನನೀರಿಗಾಗಿ ಇದೆ, ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಒಂದು ಮುಷ್ಟಿ ಪ್ರೀತಿಗೆ, ಮನ್ನಣೆಗೆ, ಕಾಳಜಿಗೆ, ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ, ಗೌರವಕ್ಕೆ, ಘನತೆಯ ಬದುಕಿಗಾಗಿಯೂ ಇದೆ. ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಮಾಜದ ಮನುಷ್ಯರಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲ, ಅಮುಕ್ತರಾದ ಜೈಲುವಾಸಿಗಳೂ ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.

ಅರೆಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬುವಷ್ಟೇ ಆಹಾರ, ತಣಿಯದ ನಾಲಿಗೆ, ತಿನ್ನಬಾರದಷ್ಟು ಕೆಟ್ಟ ರುಚಿಯ ಕೂಳು - ಇದರಲ್ಲೆ ಹಗಲಿರುಳು ಸವೆಸುವ ಖೈದಿಗಳು ಒಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ಊಟಕ್ಕೆ, ತಿಂಡಿಗೆ ತಿಂಗಳುಗಟ್ಟಲೆ ಕಾಯುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ಪಾಯಸದ ಭಾಗ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫, ಜನವರಿ ೨೬ಕ್ಕೆ ಹಪಹಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ನಾಲಗೆ ತಣಿಯದೆ ಎಂಥ ದೈನೇಸಿ ಸ್ಥಿತಿ ಮುಟ್ಟುವರೆಂದರೆ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಕುರುಕಲು ತಿನಿಸುಗಳೇ ಅತ್ಯಮೂಲ್ಯ ಸಂಪತ್ತು. ಅವಕ್ಕಾಗಿ ಯುದ್ಧಗಳೇ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಘನಘೋರ ಕ್ರಿಮಿನಲ್ಲುಗಳೂ ಬೀಡಿಗಾಗಿ, ಬೆಲ್ಲಕ್ಕಾಗಿ ಜೈಲಿನ ವಾರ್ಡರು, ಜೈಲರುಗಳೆದುರು ದೈನ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಯವರು ತಂದುಕೊಟ್ಟ ಸೇಂಗಾ, ಕಡಲೆಕಾಳು, ಬೆಲ್ಲದ ತುಂಡು, ಬೀಡಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹರಸಾಹಸ ಪಡುತ್ತಾರೆ.

ಹೊಟ್ಟೆ ಹಸಿವಿನಂತೆಯೇ ಖೈದಿಗಳನ್ನು ಕಾಡುವ ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಗತಿ ಲೈಂಗಿಕ ಹಸಿವು. ಈ ಕುರಿತು ಪುಸ್ತಕವು ಬೆಚ್ಚಿಬೀಳಿಸುವ ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದೆ. ಸರಳುಗಳ ಹಿಂದೆ ದೇಹವಾಂಛೆ ತಣಿಸುವ ದಾರಿಗಳಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಅಸಹಜ, ವಿಕೃತ ಲೈಂಗಿಕತೆಗೆಳಸುವವರೇ ಹೆಚ್ಚು. ಗುಲಾಮರಾಗಿ, ಅವಮಾನಿತರಾಗಿ, ಹಸಿದವರಾಗಿ ಯಾವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೂ ಇಲ್ಲದೆ ಹಿಂಸಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಬದುಕುವವರ ಲೈಂಗಿಕ ತೃಪ್ತಿಯು ಹಿಂಸೆ, ವಿಕೃತಿಯ ದಾರಿಯನ್ನೇ ಹಿಡಿಯುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಎಳೆಯ ಹುಡುಗರನ್ನು ಸಲಿಂಗ ರತಿಗೆ ಬಳಸುವುದು, ಅವ ತನಗಷ್ಟೆ ವಿಧೇಯನಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಒತ್ತಾಯ ಹೇರುವುದು, ಕೂಗಾಡುವ ಹುಡುಗರ ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟ ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ಗುಂಪುಗುಂಪಾಗಿ ಸಲಿಂಗರತಿಗೆಳಸುವುದು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ತುಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ. ಖೈದಿಗಳು ದಿನನಿತ್ಯ ಆಡುವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ಸಮಾಜ ಅಶ್ಲೀಲ ಎನ್ನುವ, ಊಹಿಸಲಾರದಷ್ಟು ಅಸಹ್ಯ ಲೈಂಗಿಕ ಪ್ರತಿಮೆ, ಸಂಕೇತ, ಹಾವಭಾವಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಆಡುವ ಮೂಲಕವೇ ತೃಪ್ತಿ ಹೊಂದುವರೋ ಎನ್ನುವಂತೆ ಅಂಥ ಸನ್ನೆಗಳು ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಜೈಲಿನ ಪ್ರಭಾವಿ ಗೂಂಡಾ ಖೈದಿಗಳಿಗೆ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸೆಲ್‌ಗಳಿಂದ, ಬ್ಯಾರಕ್‌ಗಳಿಂದ ಹುಡುಗರನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯೇ ಸಪ್ಲೈ ಮಾಡುವುದೂ ಇದೆಯಂತೆ!

ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಗಮನಿಸಿರುವಂತೆ ಜೈಲಿನಲ್ಲೂ ಜಾತಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಗುಡಿಸುವ, ವರೆಸುವ, ಶೌಚಾಲಯ ಬಳಿಯುವ, ಚರಂಡಿ ತೊಳೆಯುವ ‘ಕೀಳು’ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ತಳಸಮುದಾಯದ, ಬಡ ಖೈದಿಗಳಿಂದ ಮಾಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಲ್ಲೆ-ಕೊಲೆ ಎಸಗಿ ಜೈಲು ಪಾಲಾಗಿರುವ ಪುರೋಹಿತರು, ಸಿರಿವಂತ ಜಮೀನ್ದಾರರಾಗಿದ್ದವರು ವಾರ್ಡರ್‌ಗೆ ತಲೆ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದು, ವಾಚ್‌ಮನ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದು, ಲೆಕ್ಕ ಇಡುವುದರಲ್ಲಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವುದು, ಕೈದಿಗಳ ಸುದ್ದಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಹೇಳುವುದು ಮುಂತಾದ ಪ್ರಭಾವಿ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಒಂದುದಿನ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಅಪರಾಧಿ ಹೂ ಕೊಯ್ದು ಜೈಲರನ ಎದುರಿಗಿಟ್ಟು, ಮಂತ್ರ ಹೇಳಿ ಆಶೀರ್ವದಿಸಿ, ತನಗೆ ಬರುವುದು ಇದೊಂದೇ ಕೆಲಸ; ತನಗೆ ಆ ಕೆಲಸವನ್ನೇ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ. ತಗೋ, ಆತನಿಗೆ ಜೈಲಿನ ದೇವರುಗಳ ಪೂಜಿಸುವ ಕೆಲಸ ಸಿಕ್ಕೇಬಿಡುತ್ತದೆ!

ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ಎನ್ನುವುದು ಪರಮ ವಾಸ್ತವ. ಆ ಮಾತು ಜೈಲಿನಲ್ಲೂ ನಿಜ.

ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ

ನಕ್ಸಲರು ಸಿರಿವಂತ ಜಮೀನ್ದಾರ, ರಾಜಕಾರಣಿ, ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಪೊಲೀಸರ ಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವುದು ವರ್ಗನಾಶದ ಒಂದು ಮಾರ್ಗವೆಂದು ನಂಬಿದರು. ಆ ಮಾರ್ಗ ಕುರಿತು ಎದ್ದ ಭಿನ್ನಮತಗಳು ಪಕ್ಷ ಒಡೆಯಲು ಕಾರಣವಾಯಿತೇ ಹೊರತು ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟಕ್ಕಿದ್ದ ಒಲವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಎಂದೇ ಕೆಲವೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟ ಇನ್ನೂ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ.

ಹಿಂಸೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೇ ನಡೆಯುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಹಿಂಸೆಯೇ ಸೂಕ್ತ ಮಾರ್ಗ ಎಂದು ಕಾಣಬಹುದು. ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಸಮಾಜವನ್ನು ಬೆಚ್ಚಿ ಬೀಳಿಸಿ, ಗಾಬರಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿ, ದಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಹಿಂಸಾಮಾರ್ಗವೇ ಸುಲಭ ಎನಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಹಿಂಸೆಯ ಗಿಡವನ್ನು ಯಾರು ನೆಟ್ಟರೂ ಅದರ ಫಲ ಅಮೃತವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಸಿಂಗ್ ಅರಿತರು.

ಕಮ್ಯುನಿಸಂಗೆ ಕಡೆತನಕ ನಿಷ್ಠರಾಗಿದ್ದ ಕಾ. ಸಿಂಗ್, ಅದನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಗೊಳಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಲೋಪ, ದ್ವಂದ್ವಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕುರಿತು ಜೈಲಿನ ಹಿರಿಯ ಕಾಮ್ರೇಡುಗಳೊಂದಿಗೆ ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ‘ವೈಯಕ್ತಿಕ ಹತ್ಯೆಗಳಿಂದ ಕ್ರಾಂತಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಅದು ಶೌರ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಯಕತ್ವದ ವ್ಯಕ್ತಿಪೂಜೆಗೆ ಕಾರಣವಾದೀತು ಅಷ್ಟೆ ಎಂಬ ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆಗೆ ನಾನು ಅಂಟಿಕೊಂಡಿದ್ದೆ. ಒಂದು ಕ್ರಾಂತಿ ಸಫಲವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ವಿಚಾರ ಹರಡಿ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಬೇಕು, ಕ್ರಾಂತಿ ಜನರ ಸಾಮೂಹಿಕ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಆಗಬೇಕೇ ಹೊರತು ಬೆರಳೆಣಿಕೆಯಷ್ಟು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಅಸ್ಪಷ್ಟ, ಚದುರಿದ ಹೋರಾಟದಿಂದಲ್ಲ. ಚರಿತ್ರೆಯ ಗತಿಯನ್ನು ನಾವು ಒತ್ತಾಯದಿಂದ ಹೇರಲಾರೆವು. ಕ್ರಾಂತಿಯು ಸಂಭವಿಸುವುದಾದರೆ ಅದು ಒಂದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಬಂದೊದಗುತ್ತದೆ. ಎಂದೇ ಎಷ್ಟೇ ಸದುದ್ದೇಶವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದ್ದರೂ, ತಕ್ಷಣ ಗುರಿ ಮುಟ್ಟಿದ ಭ್ರಮೆ ಹುಟ್ಟಿಸಿದರೂ, ಇಡಿಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸದೆ ಹೋದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಹತ್ಯೆ, ಬಲಿದಾನಗಳೂ ವಿಫಲವಾಗುವವು. ಆಗ ಸಮಸಮಾಜ ಎನ್ನುವುದು ಅನವರತದ ಕನಸಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುವುದು’ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಕಾಮ್ರೇಡ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾದದ್ದಕ್ಕೆ ಈ ಪುಸ್ತಕವೇ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ನಾಯಕತ್ವದ ಬಗೆಗಿನ ಅಸಮಾಧಾನ, ಜೈಲಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಿಟ್ಟು, ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಗೆಗಿನ ಸೇಡಿನಿಂದ ಅವರಿದನ್ನು ಬರೆಯಲಿಲ್ಲ. ತನ್ನ ಅರಿವಿನ ಪಯಣದ ಭಾಗವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ತಾನು ನಂಬಿದ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗ ಕವಲುದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಳುತ್ತ ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಸಿಂಗ್ ತಮ್ಮ ದ್ವಂದ್ವಗಳನ್ನು ಬರಹದ ಮೂಲಕ ಬಗೆಹರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಜೈಲುವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಲೇ, ನಕ್ಸಲರು ಎಸಗುವ ಹಿಂಸೆಯನ್ನೂ ನೆನೆಯುತ್ತಾರೆ. ನಕ್ಸಲ್ ಹೋರಾಟದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಘಟನೆಯ ಒಳನುಸುಳಿದ ಢಕಾಯಿತರು, ಕಳ್ಳರು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ದ್ವೇಷ ಸಾಧನೆಗೆ ಬರುವವರಿಂದ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಗುರಿ ದೂರಾಗುತ್ತ ಹೋಗಿರುವುದನ್ನು ವಿಷಾದದಿಂದ ಗಮನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರೊಡನೆ ಜೈಲು ಸೇರಿದ ಬಖೌರಾ ಪ್ರಕರಣದ ಮುಖ್ಯ ಆರೋಪಿ, ಮರಣದಂಡನೆ ಪಡೆದ ಸಹಚರಿ ಸತ್ಯಪಾಲ ಕೊನೆಗೆ ‘ಸತ್ಯಪಾಲ ಬಾಬಾ’ ಆಗಿದ್ದನ್ನು ವಿಷಣ್ಣರಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಜೈಲೊಳಗಿನ ಖೈದಿಗಳ ‘ದೇವಗುರು’ವಾಗಿ, ಯಾರ‍್ಯಾರೊಡನೆಯೋ ಕೈಜೋಡಿಸಿ ತತ್ವಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಡೆದ ಮಾಜಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಯ ಅವಕಾಶವಾದಿತನಕ್ಕೆ ಸಿಂಗ್ ಕಾರಣ ಹುಡುಕುತ್ತಾರೆ.

ಇಂಥ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ದಾಖಲಿಸಿರುವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಸಿಂಗ್, ಕಠೋರ ಸಿದ್ಧಾಂತಿಯಂತೆ ಕಾಣದೇ ಮಾನವೀಯ ಗುಣವುಳ್ಳ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತನಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಸಮಸಮಾಜದ ಕನಸು

ನಿನ್ನ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು

ಉಕ್ಕೇರುವ ನೋವಿನ ಕಡಲಲೆಗಳಂತೆ

ಬದಲಾಯಿಸೋಣ ಅಣ್ಣಾ ಈ ಜಗವ

ಎಷ್ಟು ಸಾಧ್ಯವೋ ಅಷ್ಟು ಬೇಗನೇ!

- ಗೋರಖ್ ಪಾಂಡೆ

19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಬಿತ್ತಿದ ಸಮಸಮಾಜದ ಕನಸು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಅಸಂಖ್ಯ ಕನಸುಗಾರರನ್ನೂ, ಹೋರಾಟಗಾರರನ್ನೂ ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ನ ಕನಸು ಇಡಿಯ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಹಲವು ಬಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಿಸಿತು. ನಾನಾ ಚಳುವಳಿ, ಹೋರಾಟ, ದಂಗೆ, ಸರ್ಕಾರಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಆ ಕನಸು ಇಂದಿಗೂ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಆದಿಭಾಗದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದೊಂದಿಗೇ ಕಮ್ಯುನಿಸಂನ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೂ ಆಗಿದೆ. ೧೯೨೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ ಶುರುವಾಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗೀದಾರಿಯಾಯಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳು ದೀರ್ಘ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದವು.

1960-70ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಹಸಿವು, ಬಡತನ, ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಭೂಹೀನತೆಯಂತಹ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಳಲುತ್ತಿರುವಾಗ, ವಿಶ್ವದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕ ಸಂಘರ್ಷ ಮತ್ತು ಧೃವೀಕರಣ ಶುರುವಾಯಿತು. ರಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಎರಡು ಬಣಗಳಾದವು. ಒಂದೆಡೆ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಪಶ್ಚಿಮದೊಂದಿಗೆ ಸಹಬಾಳ್ವೆ ನಡೆಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ; ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಹೇರಲಾಗದು, ಅದು ಜನಜಾಗೃತಿಯ ಮೂಲಕ ತಾನೇ ತಾನಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುವ ರಷ್ಯಾ; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಎಲ್ಲ ದಾರಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುವ ಚೀನಾ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಜಗತ್ತು ಇಬ್ಭಾಗವಾಗಲು ಕಾರಣವಾದವು. ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ ಮೊದಲು ರಷ್ಯಾ ನಿಲುವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿತು. ಆಗ 32 ಜನ ನಾಯಕರು ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಹೊರಬಂದರು. ಅವರು 1964ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದಿ ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು. ಅದರಿಂದಲೂ ನಿರಾಸೆ ಹೊಂದಿದ ಕೆಲವರು 1967ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ (ಮಾರ್ಕ್ಸಿಸ್ಟ್-ಲೆನಿನಿಸ್ಟ್) ಶುರು ಮಾಡಿದರು. ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ನ ಕನಸು ನನಸಾಗಲು ಸಶಸ್ತ್ರ ಹೋರಾಟದ ಬೆಂಬಲವೂ ಬೇಕು ಎಂದು ಯೋಚಿಸುವ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದಿಗಳ ಗುಂಪು ಅದು. ಅದರ ಒಂದು ಧಾರೆಯು ರೂಪಿಸಿದ ಹೋರಾಟ ನಕ್ಸಲ್‌ಬಾರಿ ಹೋರಾಟ. ನಂತರ ಸಮಸಮಾಜದ ಕನಸು ಹೊತ್ತವರ ಹಲವು ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಡೆಯುತ್ತ ಬಂದು ಈಗ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಧಾರೆಯ 84 ಪಕ್ಷಗಳಿವೆ.

ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯಿಟ್ಟು ಅಸಮಾನ ಭಾರತವನ್ನು ಸಮಾನತೆಯ ನೆಲವಾಗಿಸಲು ಹೋರಾಡಿದವರ ದೀರ್ಘ ಚರಿತ್ರೆಯೇ ಭಾರತದಲ್ಲಿದೆ. ಭಗತ್‌ಸಿಂಗ್ ಕಾಲದಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಯಾದಿ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಆ ಸರಪಳಿಯ ಒಂದು ಕೊಂಡಿ ಕಾ. ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್. ನಾಕೈದು ದಶಕಗಳ ಇತಿಹಾಸವಿರುವ ನಕ್ಸಲ್ ಚಳುವಳಿಯ ಕಾವು, ಏಳುಬೀಳು, ದೋಷ, ಜೈಲುಪಾಲಾದವರ ತ್ಯಾಗ, ಅವರ ಕುಟುಂಬದವರ ಸಂಕಟಗಳನ್ನು ಮಾರ್ಕ್ಸ್ 200ನೇ ಜನ್ಮದಿನಾಚರಣೆ ವೇಳೆಗೆ ನೆನೆಯಲೇಬೇಕು. ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಬಿತ್ತಿದ ಕನಸು ಯಾವ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಮೊಳೆತು ಎಂತಹ ಫಲಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು ಎಂದು ಅವಲೋಕಿಸಲು ಇಂತಹ ಕಥನಗಳು ಆಕರವಾಗಿ ಬೇಕು.

ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಕನಸು ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ 100 ವರ್ಷವಾಗುತ್ತ ಬಂತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬಂದು ಏಳು ದಶಕ ಸಂದವು. ಆದರೂ ಈ ನೆಲದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಬಯಸುವುದು ಬಲುತುಟ್ಟಿ ಕನಸೇ ಆಗಿದೆ. ಇಂಥ ಸಂಕಟದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾಮ್ರೇಡ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬದುಕು ಪಾಠವೂ, ಸ್ಫೂರ್ತಿಯೂ ಆಗಿದೆ.

ಎಷ್ಟೋ ತರುಣ ಬದುಕುಗಳು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಅಮಾನವೀಯ ಹಿಂಸೆ ಎದುರಿಸುತ್ತ ಕಾಲ ಕಳೆಯುವಂತಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಒಂದು ದೇಶಕ್ಕೆ ನಾಚಿಕೆಗೇಡು. ಎಂದಾದರೂ ಒಂದು ದಿನ ಜೈಲುಗಳಿಲ್ಲವಾಗಬೇಕು; ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒಂದು ಮುಷ್ಟಿ ಅನ್ನ, ಕೈತುಂಬ ಕೆಲಸ ಸಿಗಬೇಕು. ಅದುವೇ ಸಮಸಮಾಜ. ಅದುವೇ ಕ್ರಾಂತಿ. ಆ ಕನಸಿನತ್ತ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ನಡೆದ ಕಾಮ್ರೇಡ್ ರಾಮಚಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತವರಂಥ ಅಸಂಖ್ಯ ಜೀವಗಳಿಗೆ ಕೆಂಪುವಂದನೆ..

(Images courtesy: Internet)