ಕಳೆದ ತಿಂಗಳು ಇನ್ನೇನು ವಿಧಾನಸಭೆ ಅಧಿವೇಶನ ಶುರುವಾಗಬೇಕೆನ್ನುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಯಾವುದೋ ಪಿಡುಗು ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಬಂದೆರಗಿತೆಂಬಂತೆ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿದಿನ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ವರದಿಗಳು ಬರತೊಡಗಿ ಪೀಪ್ಲಿ ಲೈವ್ ಸಿನಿಮಾ ನೆನಪಾಯಿತು..
೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯನ್ನು ವಸ್ತುವಾಗುಳ್ಳ ಪೀಪ್ಲಿ ಲೈವ್ ಎಂಬ ಚಿತ್ರ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಕೊಂಚ ಸೋಮಾರಿ ಮತ್ತು ಕುಡುಕ ರೈತ ನತ್ಥಾ ಮಾತಾಡುತ್ತ ಕುಳಿತಿದ್ದ ಹಳ್ಳಿಯ ಮುಖ್ಯರಿಗೆ ಸಾಲಸೋಲದಿಂದ ಪಾರಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ ಎಂದು ಕೇಳಲು ಹೋದಾಗ ಅವರು, ‘ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊ, ಸಾಲ ಮನ್ನಾ ಆಗಿ, ದುಡ್ಡು ಬಂದು ಮನೆಯವರೂ ಉದ್ಧಾರ ಆಗ್ತಾರೆ’ ಎಂದು ಲಘುವಾಗಿ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದನ್ನವ ಚಹಾದಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸೋದರನೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತ ಹೇಳುವುದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಪತ್ರಕರ್ತನೊಬ್ಬ ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡು ಇನ್ನೇನು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೊಳಗಾಗುತ್ತಿರುವ ರೈತನ ಕೊನೆಯ ಕ್ಷಣಗಳ ಲೈವ್ ಕವರೇಜ್ ಮಾಡಿ ಸೆನ್ಸೇಷನಲ್ ಸ್ಟೋರಿ ಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಇದರ ವಾಸನೆ ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದೇ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಚಾನೆಲ್ಲುಗಳು, ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷ-ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದವರು, ಬೇರೆಬೇರೆ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಜನರು ಪೀಪ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಇನ್ನೇನು ಸಾವಿಗೆ ಶರಣಾಗಲಿರುವ ರೈತನ ಮನೆಯೆದುರು ಠಿಕಾಣಿ ಹೂಡುತ್ತಾರೆ. ನತ್ಥ ಹೆದರಿ ಅಡಗುತ್ತಾನೆ. ಕೊನೆಗೆ ನತ್ಥನನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿ ದವಸದ ಉಗ್ರಾಣದಲ್ಲಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೆಂಕಿ ಆಕಸ್ಮಿಕದಲ್ಲಿ ಉಗ್ರಾಣ ಸುಟ್ಟು, ಟಿವಿ ವರದಿಗಾರ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಸುಟ್ಟುಹೋದ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದ್ದ ನತ್ಥ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆ. ನತ್ಥನದು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಪರಿಹಾರವೂ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಇತ್ತ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಲಿಲಾವು ಕೂಗಿ ಅವನ ಆಸ್ತಿ, ಮನೆ ಹರಾಜಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅತ್ತ ಅವರೆಲ್ಲರಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಮೊದಲೇ ಊರು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದ ನತ್ಥ ಗುರ್‌ಗಾಂವ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡ ಕಾರ್ಮಿಕನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ..!
ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ವಸ್ತುವನ್ನು ಆ ಸಿನಿಮಾ ನಿಭಾಯಿಸಿದ ಬಗೆಗೆ ಹಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಅನ್ನ ಬೆಳೆವವನ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಎಂಬ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿಷಯವನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಹೇಗೆ ದುರ್ಬಳಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಎಂದು ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪೀಪ್ಲಿ ಲೈವ್ ಹೇಳಿತ್ತು. ಈಗ ಸಮೃದ್ಧ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶವೆನ್ನದೆ, ಬರಗಾಲದ ಊರೆನ್ನದೆ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ವರದಿಗಳು ಬರುತ್ತಿರುವಾಗ, ಉಳುವ ಯೋಗಿಗೆ ಬದುಕು ಭಾರವಾಗುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಮನಸ್ಥಿತಿ ಏಕೆ ಬಂತು? ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಎಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿವೆ? ಯಾವ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಸಂಭವಿಸಿವೆ? ಯಾವ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆವ ರೈತರು ಹೆಚ್ಚು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದಾರೆ? ಒಟ್ಟೂ ಸಮಾಜದ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಪ್ರಮಾಣ ಹಾಗೂ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಬಂಧ ಎಂತಹುದು? ಈ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತ ಕೆಲವು ಸಂಶಯರೂಪಿ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿದೆ..
ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಏಕೆ?
ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಇಂದು ನಿನ್ನಿನ ವಿದ್ಯಮಾನವಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯ ಒಂದೆಡೆ ನೆಲೆ ನಿಂತು ನೆಲಕ್ಕೆ ಹಕ್ಕುದಾರನಾದ ಕ್ಷಣದಿಂದಲೇ ನೆಲದ ಆಗುಹೋಗುಗಳು ಜೀವನ್ಮರಣದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ರಾಜ್ಯಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಕೋಶ ತುಂಬುತ್ತಿದ್ದಿದ್ದೇ ರೈತ ಬೆಳೆದ ಫಸಲಿನಿಂದ. ಹಾಗಾಗಿ ಬರವೋ ನೆರೆಯೋ ರೈತನನ್ನು ಎಲ್ಲ ಆಳುವವರೂ ಶಕ್ತ್ಯಾನುಸಾರ ಸುಲಿದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಭಾರತದ ರೈತರ ನಿಜವಾದ ಸಂಕಷ್ಟಗಳು ಎದುರಾದದ್ದು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ. ತಮಗೆ ಅವಶ್ಯವಿದ್ದ ಹತ್ತಿ, ಕಬ್ಬು, ತಂಬಾಕಿನಂತಹ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ರೈತ ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲು ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಯದವರಿಗೆ ಭಾರೀ ತೆರಿಗೆ ಹೇರಿದರು. ಇಂತಹ ಸುಲಿಗೆಕೋರ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಒಂದುಕಡೆಯಿದ್ದರೆ, ಬಡ್ಡಿಗಾಗಿ ಅಕ್ಷರಶಃ ರೈತರನ್ನು ಸುಲಿವ ಲೇವಾದೇವಿಗಾರರು ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ನಿಂತು ೧೮-೧೯ನೇ ಶತಮಾನದ ಭಾರತದ ರೈತರನ್ನು ದಂಗೆಯೇಳುವಂತೆ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರ ಭೂಹೀನರಿಗೆ ಭೂಮಿ ಹಂಚುವ ಬದಲು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆಂದು ಸರ್ಕಾರವೇ ಭೂಸ್ವಾಧೀನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಮುಂದಾಗಿ ರೈತರ ಕೃಷಿಭೂಮಿ ಕಸಿಯುತ್ತಿದೆ. ಬೃಹತ್ ಬಂಡವಾಳಗಾರರು ಕೃಷಿಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟು, ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ದೇಶ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಕಾರಣ ರೈತ ಬದುಕು ಅತಂತ್ರವಾಗುತ್ತ, ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತ ಹೋಗಿದೆ.
ಈ ಘನತೆವೆತ್ತ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಐರನಿ ಎಂದರೆ ಒಂದೆಡೆ ಬೆಳೆದ ಬೆಳೆಗೆ ದರ ಸಿಗದೇ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರೆ; ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳ ವಿಪರೀತ ಬೆಲೆಯಿಂದ ಹಸಿವು, ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗೀಡಾಗಿ ಜನ ಸಾಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕೃಷಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಅಸಂಖ್ಯ ದಲ್ಲಾಳಿಗಳು ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯಮಹಂತದ ಮಾರಾಟಗಾರರಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಗಿ ದವಸಧಾನ್ಯಗಳು ಕೊಳ್ಳುವವನಿಗೆ ತುಟ್ಟಿಯಾಗಿವೆ, ಮಾರುವವನಿಗೆ ಅಗ್ಗವಾಗಿ ನಷ್ಟ ತರುತ್ತಿವೆ. ಹರಿಸಿದ ಬೆವರಿಗೆ ತಕ್ಕ ಗಳಿಕೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಸಾಲ-ಬಡತನ-ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ವಿಷವರ್ತುಲಕ್ಕೆ ರೈತರನ್ನು ದೂಡುತ್ತಿದೆ.
ಯಾವುದೇ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯಂತೆ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೂ ಒಂದೇ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಈ ಕುರಿತು ನಡೆದ ಹಲವಾರು ಅಧ್ಯಯನಗಳಲ್ಲಿ ಮೃತ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕುಟುಂಬದವರು ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಕಾರಣಗಳು ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿವೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯುವಲ್ಲಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ಹತ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಾಫಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಒಂದು ಹೆಕ್ಟೇರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಭೂಮಿಯಿರುವವರು; ೩೦೦ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ರೂಪಾಯಿ ಸಾಲವಿರುವವರು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆಳಸಿದ್ದು ಹೆಚ್ಚು. ಈಗ ನೀರಾವರಿಯಿರುವ ಕಬ್ಬು ಬೆಳೆ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೂ ಇದು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಕುಡಿತ/ಜೂಜು ಮತ್ತಿತರ ಚಟಗಳು; ಬೆಳೆ ನಾಶ; ತೊಡಗಿಸಿದ ಹಣ ಬಾರದಿರುವುದು; ಕೌಟುಂಬಿಕ ಸಮಸ್ಯೆ; ಕಾಯಿಲೆ; ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಮದುವೆ ಸಾಲ; ಮನೆ ಖರ್ಚು; ಸಾಲಬಾಧೆ - ಹೀಗೆ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಕಾರಣಗಳು ಏನೇ ಇದ್ದರೂ ಇವೆಲ್ಲದರ ಮೂಲ ಇವತ್ತಿನ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಿಂದ ಜೀವನಶೈಲಿ-ಬದುಕು-ಧೋರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಿರುವ ಬದಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿದೆ.
ಕೃಷಿ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಒಂದೇ ತೆರನಾಗಿಲ್ಲ, ಹಾಗೇ ಕೃಷಿಕರ ಧೋರಣೆಗಳೂ ಸಹಾ. ಎರಡು ತಲೆಮಾರುಗಳ ಹಿಂದಿನ ಜೀವನ ಕ್ರಮಕ್ಕೂ ಇವತ್ತಿನದಕ್ಕೂ ಹೇಗೆ ಅಜಗಜಾಂತರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆಯೋ ಹಾಗೆಯೇ ಕೃಷಿಯಲ್ಲೂ, ಬೆಳೆಯ ವೈವಿಧ್ಯ-ಆದ್ಯತೆಯಲ್ಲೂ ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ತರಹೇವಾರಿ ದವಸಧಾನ್ಯಗಳ ಜಾಗವನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ರೈತಾಪಿ ಕುಟುಂಬಗಳ ಇವತ್ತಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ ಉದ್ಯೋಗ ಆದ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಗದ್ದೆತೋಟಹೊಲದ ಕೆಲಸ ಬೇಡ ಎಂದು ಯಾವುದೇ ಕೆಲಸವಾದರೂ ಸರಿ, ನಗರಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುವ ಒಲವು ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರಿಗೆ ಹೀಗೆ ಯಾಕನಿಸಿತು? ಕೈಯಿಂದ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸಕ್ಕಿಂತ ಯಂತ್ರದ ಜೊತೆ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ ಉಚ್ಚ ಎಂಬ ಭಾವನೆ ಹೇಗೆ ಬೆಳೆಯಿತು? ಸುಭಾಷ್ ಪಾಲೇಕರ್, ಫುಕುವೋಕಾರ ಶೂನ್ಯಕೃಷಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮೊನಸಾಂಟೋ ಬಣ್ಣದ ಮಾತು ಏಕೆ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನವೆನಿಸಿತು?
ಏಕೆಂದರೆ ಬದಲಾದ ಜೀವನಕ್ರಮವು ಯಾವುದನ್ನು ಮಾದರಿ ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸುವುದೋ, ಅದು ರೈತ ವಿರೋಧಿಯಾಗಿದೆ. ಶ್ರಮ ಮತ್ತು ರೈತಾಪಿ ಕೆಲಸದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೌಲ್ಯ ದಿನಗಳೆದಂತೆ ಇಳಿಯುತ್ತಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಖಾಸಗೀಕರಣದ ಕಾರಣವಾಗಿ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿರುವ ಬೃಹತ್ ಬಂಡವಾಳವು ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ರೈತರ ಬದುಕನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಅಂಚಿಗೆ ಸರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಸರ್ಕಾರ ಕೈಯೆತ್ತಿ ರೈತನ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದೆ. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕೇ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೂ ಸಂಬಂಧ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಧೃಢಪಡಿಸುತ್ತವೆ.
ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕ್ರೈಂ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ಬ್ಯೂರೋ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ ದಕ್ಷಿಣದ ಐದು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ (ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಕೇರಳ) ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಪ್ರಮಾಣ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು. ಇಡೀ ದೇಶದ ಮುಕ್ಕಾಲು ಭಾಗ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಈ ಐದು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಕಾಲುಭಾಗ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರವೊಂದರಲ್ಲೇ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಅತಿ ಬಡರಾಜ್ಯಗಳೂ, ಅತಿ ಜನ ಬಾಹುಳ್ಯವಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳೂ ಆದ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ, ಕೃಷಿ ಪ್ರಧಾನ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಹರ‍್ಯಾಣಾ, ಪಂಜಾಬುಗಳಲ್ಲಿ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಕಡಿಮೆಯಿದೆ.
೨೦೧೨ರ ಒಂದು ವರ್ಷ ಅವಧಿಯ ಅಂಕಿಅಂಶ ನೋಡಿದರೆ:
ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಒಟ್ಟೂ - ೧.೩೫ ಲಕ್ಷ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಸಂಭವಿಸಿದೆ.
ಅದರಲ್ಲಿ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ - ೧೩,೭೫೪
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ - ೩,೭೮೬
ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ - ೨,೫೭೨
ಕರ್ನಾಟಕ - ೧,೮೭೫
ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ - ೧,೧೭೨
ಕೇರಳ - ೧,೦೮೧
ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ - ೭೪೫
ಗುಜರಾತ್ - ೫೬೪
ಅಸ್ಸಾಂ - ೩೪೪
ತಮಿಳುನಾಡು - ೪೯೯
ಹರ‍್ಯಾಣಾ - ೨೭೬
ರಾಜಸ್ಥಾನ್ - ೨೭೦
ಪಂಜಾಬ್ - ೭೫
ಬಿಹಾರ - ೬೮..
ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು, ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯೂ ಹೆಚ್ಚು. ಇದನ್ನು ಹೇಗೆ ವಿವರಿಸುವುದು? ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಪರಿಹಾರ್ಯ ಕಷ್ಟಗಳ ನೀಗುವ ಮಾರ್ಗ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಎಂದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಈ ಪ್ರದೇಶ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದೆಯೇ? ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹುಟ್ಟಿಸಿದ ಆತಂಕ, ಆಧುನಿಕ ಬದುಕಿನ ಹುಸಿ ಮಾದರಿಗಳು ರೈತರನ್ನು ಹತಾಶೆಗೆ ನೂಕಿದೆಯೆ?
ರೈತ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಬದುಕು ಅತ್ಯಂತ ಶಾಂತಿಯುತ, ಆರೋಗ್ಯಯುತ, ಆದರ್ಶ ಬದುಕು ಎಂದು ಹಲವರು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅಪಾಯದಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ಜೀವಿ ಎಂದರೆ ರೈತನೇ. ಭಾರತವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀಲಂಕಾ, ಕೆನಡಾ, ಅಮೆರಿಕ, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾಗಳಲ್ಲೂ ರೈತರ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದ. ಉಳಿದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಅಂಶಗಳ ಜೊತೆಗೆ ರೈತರ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ:
- ಕೃಷಿಗೆ ನಿವೃತ್ತಿ ವಯಸ್ಸು ಇಲ್ಲ, ಇದು ದಣಿವಿಗೆ, ಏಕತಾನತೆಗೆ ಹತಾಶೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದಾಗಿದೆ.
- ಉಳಿದ ವೃತ್ತಿಗಳ ಮಕ್ಕಳಿಗಿಂತ ಕೃಷಿಕರ ಮಕ್ಕಳು ನಡುವಯಸ್ಸಾದರೂ ಹಿರಿಯರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲೇ ಇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ತರುಣ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಸ್ಟ್ರೆಸ್ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಕೌಟುಂಬಿಕ ಅಶಾಂತಿ, ಕುಡಿತದ ಚಟಕ್ಕೆ; ಬಹುತೇಕ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳು ೪೦ರ ಆಸುಪಾಸು ಸಂಭವಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇದೂ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
- ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ೪೦% ರೈತರು ಕೃಷಿಯನ್ನು ಬಿಡಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ. ಅನಿವಾರ್ಯವೆಂದಷ್ಟೆ ಅದಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ ಕೆಲಸ ಖುಷಿ ಕೊಡುವುದಿಲ್ಲ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬೇಡಿಕೆ, ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಆಳುವವರ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಆಡುವ ಜೂಜು ಕೃಷಿ. ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಅನಿಶ್ಚಿತ. ಎಂದೇ ಅದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಆತಂಕ ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ವೃತ್ತಿಯೂ ಹೌದು. ಆತಂಕ, ಅನಿಶ್ಚಿತತೆ, ಅಸುರಕ್ಷಿತತೆಗಳು ರೈತರಿಗೆ ಚಟ ಅಂಟಿಸುವ ಕಾರಣಗಳೂ ಆಗಿದ್ದು ಖಿನ್ನತೆಗೆ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ಇದೇ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
ಸಾಲ ಶೂಲ
ಈಗ ರೈತಪರ ಮಾತನಾಡುವವರು ಸಾಲಮನ್ನಾ ಒಂದೇ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ತಡೆಯಲು ಪರಿಹಾರ ಎನ್ನುವಂತೆ ಮಾತನಾಡುವುದು ಕೇಳಿಬರುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ನೋಡಿ: ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಿತ್ತಳೆ ಬೆಳೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಮಧ್ಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಹಿಂದುಳಿದ ವಿದರ್ಭ (ನಾಗ್ಪುರ ಮತ್ತು ಅಮರಾವತಿ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಮೊದಲಿನ ಬೇರಾರ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯ) ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಸರಣಿ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳಿಂದ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು. ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ವರದಿಗಳು ಬಂದ ಕೂಡಲೇ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ೧೧,೦೦೦ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ ವಿಶೇಷ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಘೋಷಿಸಿತು. ಇದುವರೆಗೂ ಸತ್ತ ರೈತ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ತಲಾ ಒಂದು ಲಕ್ಷ; ೭೧೨ ಕೋಟಿ ಬಡ್ಡಿ ಮನ್ನಾ; ಸುಧಾರಿತ ಸಾಲ ಸೌಲಭ್ಯ; ನೀರಾವರಿ ಉತ್ತಮಪಡಿಸುವುದು; ತಜ್ಞರಿಂದ ಸಲಹೆ; ಹೈನುಗಾರಿಕೆ, ತೋಟಗಾರಿಕೆ, ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯೇ ಮೊದಲಾದ ಇತರ ಉತ್ಪಾದನಾ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಜೊತೆಜೊತೆಗೇ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಇತ್ಯಾದಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆ ಪ್ಯಾಕೇಜಿನಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ದಕ್ಷಿಣದ ಐದು ರಾಜ್ಯಗಳ ೩೧ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನೂ ಗುರುತಿಸಿ ವಿಶೇಷ ಯೋಜನೆ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಉದ್ದೇಶಿತ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದು ಸಾಲ ನೀಡುವಿಕೆ, ಸಾಲಮನ್ನಾ, ಬಡ್ಡಿಮನ್ನಾದಂತಹ ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಗತಿಗಳೇ ಹೊರತು ಕೃಷಿ ವಿಧಾನ, ಬೆಳೆ, ಪರ್ಯಾಯ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಕುರಿತ ಸಲಹೆ-ಯೋಜನೆಗಳು ಕಾಗದದಿಂದ ನೆಲಕ್ಕಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ.
೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ದೇಶದಲ್ಲಿ ೧೭,೦೬೦ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಸಂಭವಿಸಿತ್ತು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳ ಅಂಕಿ ಅಂಶ ಹೀಗಿದೆ:
೨೦೦೭ - ೧೬,೬೩೨
೨೦೦೮ - ೧೬, ೭೯೬
೨೦೦೯ - ೧೭, ೩೬೮
೨೦೧೦ - ೧೫, ೯೬೪
೨೦೧೧ - ೧೪,೦೨೭
೨೦೧೨ - ೧೩, ೭೫೪
೨೦೧೩- ೧೧, ೭೭೨
೨೦೧೪ - ೧೨,೩೬೦
ಎಲ್ಲ ಪ್ಯಾಕೇಜುಗಳ ನಂತರವೂ ಈ ಒಂಭತ್ತು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರೈತರ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳು ನಿರಂತರ ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿವೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಸಂಭವಿಸುವ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ. ಏಕೆ ಹೀಗೆ?
ಸಾಲ ಮನ್ನಾ, ಬಡ್ಡಿ ಮನ್ನಾದಂತಹ ಜನಪ್ರಿಯ ಘೋಷಣೆಗಳು, ಕ್ರಮಗಳು ರೈತರ ಬವಣೆಯನ್ನು ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನೀಗುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಸಮಸ್ಯೆ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದಾಟುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಾಲವೇನೋ ಮನ್ನಾ ಆಗಬಹುದು, ಆದರೆ ‘ಕಿಬ್ಬದಿಯ ಕೀಲು ಮುರಿವ’ ಲೇವಾದೇವಿಗಾರರ ಸಾಲ, ಕೈಸಾಲಗಳು ಹೇಗೆ ಮನ್ನಾ ಆದಾವು? ೨೪-೫೦% ತನಕ ದುಬಾರಿ ಬಡ್ಡಿ ವಿಧಿಸುವ ಖಾಸಗಿ ಲೇವಾದೇವಿಗಾರರಿಂದ ಹೊಲಮನೆ ಅಡವಿಟ್ಟು ಮಾಡುವ ಸಾಲಗಳ ತೀರಿಸುವವರಾರು? ಬಡ್ಡಿಚಕ್ರಬಡ್ಡಿಗಳ ಸುಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕು ಸೋತು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ಶರಣಾಗುವ ರೈತನಿಗೆ ಭಾರೀ ಮರಣೋತ್ತರ ಪರಿಹಾರ ಸಿಕ್ಕರೆ ಅದು ದುರ್ಬಲ ಮನಸಿನವರಿಗೆ ಸಾಯುವ ಅಪೇಕ್ಷೆ ಹುಟ್ಟಿಸುವುದಿಲ್ಲವೆ? ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೂ ಕಾರಣವಾಗಿರುವಾಗ ಕೇವಲ ಹಣ ಕೊಟ್ಟುಬಿಟ್ಟರೆ ರೈತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೆಲ್ಲ ಮಾಯವಾಗಿಬಿಡುವವೇ? ಅನ್ನದಾತನನ್ನು ಇಕೋ ತಕೋ ಸಾಲವೆಂದು ಸಾಲಗಾರನನ್ನಾಗಿಸಿ ಘನತೆ ಕುಗ್ಗಿಸಿದ ಪಾಪಕ್ಕೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಗುವುದು ಯಾರು? ಸಾಲವಿಲ್ಲದೆ ಕೃಷಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆ?
ಇವೆಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿಕೊಂಡು ದೀರ್ಘಾವಧಿ ಬಾಳಿಕೆ ಬರುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಜಾರಿಯಾಗುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ರೈತರು ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಸಾಲವನ್ನೇ ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಮುಂದುವರೆಯುವ ಮನಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪದಂತೆ ಎಚ್ಚರಿಸಬೇಕು. ಸಾಲವನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಿಂದ, ಉತ್ಪನ್ನ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ರೈತರ ಮನವೊಲಿಸಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ ಸಾಲ ಕೊಡುವುದು ಕಷ್ಟವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದು ಪಡೆದವ ತಲೆಯೆತ್ತಿ ನಿಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರಷ್ಟೇ ಅದಕ್ಕೊಂದು ಅರ್ಥವಿದೆ. ಈಗ ಸಾಲ ಶೂಲದಂತೆ ರೈತರ ಆತ್ಮನಾಶ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಬೇಕಾದದ್ದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ.
ರೈತರಿಗಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನನ್ನೂ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳ ನಡುವೆ ಉಸಿರಾಡುವಂತೆ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಸುಸ್ಥಿರ ಜೀವನವಿಧಾನವು ಸರಳ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಅದನ್ನು ವಿಶಾಲ ಸಮಾಜವೂ ಅರಿತು ಅದರಂತೆ ಬದುಕಲು ಕಲಿಯಬೇಕು..
ರೈತ ಮಹಿಳೆಯ ವಿಸ್ಮೃತಿ
ನೆಲದ ಒಡತಿಯೋ, ಕೂಲಿಯೋ - ಅಂತೂ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಕೈಯಾಡಿಸುವವರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯದು ಸಿಂಹಪಾಲು. ದವಸಧಾನ್ಯಗಳ ಬಿತ್ತಿ, ಕುಯ್ದು, ಬಡಿದು, ತೂರಿ, ಒಪ್ಪ ಓರಣ ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡುವ ಬಹುಪಾಲು ಕೆಲಸಗಳು ಅವರ ಪಾಲಿನವು. ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಕತೆ ಏನಿರಬಹುದು ನೋಡಹೊರಟರೆ ಒಟ್ಟೂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೇಗೋ ಹಾಗೆ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗಳಲ್ಲೂ ಪುರುಷರದೇ ಮೇಲುಗೈ. (ಪ್ರತಿ ಲಕ್ಷ ರೈತರಿಗೆ ೧೬. ೨ ಪುರುಷ ರೈತರು, ಲಕ್ಷ ರೈತ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ೬.೨ ಮಹಿಳೆಯರು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ಶರಣಾಗುತ್ತಾರೆ.) ಬಹುಶಃ ಹೊಲಮನೆ ಎರಡೂ ಕಡೆ ಹೆಗಲಿಗೇರುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಹೊರೆಗಳು ರೈತಮಹಿಳೆಯ ಆತಂಕ, ಖಿನ್ನತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಒಂದು ಕತೆ ನೆನಪಾಗುತ್ತಿದೆ:
ಭೂಮಿ ಮೇಲೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಹಾಹಾಕಾರ. ತಿನ್ನಲು, ಕುಡಿಯಲು ಸಿಗದೆ ಬರ. ಹುಟ್ಟಿಸಿದವ ಹುಲ್ಲು ಮೇಯಿಸನೇ? ಅವ ಭೂಮಿ ಮೇಲಿರುವವರನ್ನು ದೋ..ಡ್ಡದೊಂದು ವ್ಯೋಮನೌಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಂಗಳ ಗ್ರಹದ ಮೇಲಿಳಿಸಿ ಮಂಗಳವಾಗಲಿ ಎಂದ. ಭೂಮಿ ಮೇಲಿಂದ ಹೋದವರು ಅಲ್ಲಿ ತಾವು ಕೊಂಡು ಹೋದ ದವಸ ದಾನ್ಯ ತಿಂದುಂಡು ಆರಾಮ ಅಲೆದರು. ತಂದದ್ದು ಖರ್ಚಾಯಿತು. ಆಗ ಕಾಡುಮೇಡು ತಿರುಗಿದರು. ಹಣ್ಣುಹಂಪಲು ಬೇರು ಗೆಡ್ಡೆಗೆಣಸು ಚಿಗುರು ತಿಂದರು. ಅದೂ ಖಾಲಿಯಾಯಿತು. ಈಗ ಕೂಗಿ ಕರೆದರು.
‘ತಂದೇ..’
ತಂದೆ ಬಂದ. ಅವನಿಗೆ ಅವರು ಹೇಳದೆ ಎಲ್ಲ ಅರಿವಾಯಿತು. ಅವನೆಂದ,
‘ತಂದದ್ದು ಇದ್ದದ್ದು ಖಾಲಿಯಾಯಿತೇ? ಹಾಗಾದರಿನ್ನು ನೀವು ಬೆಳೆಯಬೇಕು..’
‘ಹೌದೇ? ಆದರೆ ಹೇಗೆ?’
‘ಉತ್ತಿರಿ, ಬಿತ್ತಿರಿ.’
‘ಉತ್ತಿ ಬಿತ್ತುವುದೆ? ಬೀಜ ಎಲ್ಲಿ?’
‘ತರಲಿಲ್ಲವೆ? ಕೇಳಿ ನೋಡಿ’
ಯಾರ ಬಳಿಯಿದೆ ಬೀಜ? ಅರಸ ಮಂತ್ರಿಯ ಕೇಳಿದ. ಮಂತ್ರಿ ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕನ ಕೇಳಿದ. ಅವ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಬಳಿ. ವ್ಯಾಪಾರಿ ದಲ್ಲಾಳಿ ಬಳಿ. ದಲ್ಲಾಳಿ ರೈತನ ಬಳಿ. ರೈತ ಜೀತದವನ ಬಳಿ. ಊಂಹ್ಞೂಂ, ಯಾರ ಬಳಿಯೂ ಬೀಜ ಇಲ್ಲ.
ಪರಸ್ಪರ ಮೂದಲಿಕೆ, ಗುದ್ದಾಟ ಶುರುವಾಯಿತು. ಏಕೆ ಗದ್ದಲವಾಗುತ್ತಿದೆಯೆಂದು ನೋಡಲು ರೈತನ ಹೆಂಡತಿ ಹೊರಬಂದಳು. ಕೊನೆಗೆ ಎಲ್ಲ ಗದ್ದಲ ಬೀಜ ಇಲ್ಲದ್ದಕ್ಕೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಿತು. ಕೂಡಲೆ ಗಂಡನ ಕರೆದಳು. ಬೀಜ ನಮ್ಮಲ್ಲಿದೆ ಎಂದಳು. ಅವನಿಗೆ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ಹೇಳಿದ್ದು ಕೇಳಿ ಇವಳಿಷ್ಟು ಜಾಣೆ ಎಂದು ತನಗೆ ಗೊತ್ತೇ ಇರಲಿಲ್ಲವಲ್ಲ ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು. ಅವಳು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಬರುತ್ತ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಇರಲಿ ಅಂದು ಪಾವು ಬೀಜವನ್ನು ಸೆರಗಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಳು. ಬಂದವಳೇ ಮಡಕೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಹೂತಿದ್ದಳು! ಅವಳಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲ, ಸೆರಗಿನ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಹೆಂಗಸರೂ ಹೀಗೇ ಏನೋ ಒಂದನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು, ಗುಟ್ಟಾಗಿ ತಂದು ಹುಗಿದಿದ್ದರು!
ಇದು ಕತೆ. ಆದರೆ ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಬೀಜ ಕಂಪನಿಗಳು ರೈತನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ಎಂಥ ವಿಸ್ಮೃತಿಗೊಳಪಡಿಸಿವೆಯೆಂದರೆ ಅವಳು ಸೆರಗಲ್ಲಿ ಮುಂಜಾಗರೂಕತೆಯಾಗಿ ಬೀಜ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನೇ ಮರೆಸಲು ಅವರು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ! ಕೃಷಿಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟುಗಳ ಬೀಜ ಬಿತ್ತನೆ ಬೀಜ ಮತ್ತಿತರ ರೈತ ಅವಶ್ಯಕ ವಸ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ.
ನಾವೆಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಿದೆವು?
ಮನುಷ್ಯನ ನೆಲದ ಸಂಬಂಧ ಆರೆಂಟು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳದ್ದು. ನಾಗರಿಕತೆ ಬೆಳೆದಿದ್ದೇ ಕೃಷಿ ಶುರುವಾದ ನಂತರ. ನೆಲತಾಯಿಯ ಸಂಬಂಧ, ನೆಲವೆಂಬ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಂತಿಂಥವಲ್ಲ. ನೆಲದ ನಂಟಿನ ಕಾರಣವಾಗಿ ರೈತ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡ ಜ್ಞಾನವೂ ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾದದ್ದು. ಅಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಬೇಕಾದ ಶ್ರಮವೆಂಬ ಬಂಡವಾಳ ಯಾರೂ ಹೇಳಿಕೊಡದ ಪಾಠವನ್ನು ನೆಲ ಮುಟ್ಟುವವರಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಯಾವ ನೆಲದಲ್ಲಿ, ಯಾವ ಬೆಳೆಯನ್ನು, ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು ಬೆಳೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಬೇಕು? ಬಿತ್ತನೆ ವಿಧಾನ, ನೆಲದ ತಯಾರಿ, ಕಳೆಕೀಟಪ್ರಾಣಿಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಬೀಜ ಸಂಗ್ರಹ, ಬೆಳೆಯ ಸಂಗ್ರಹ-ವಿನಿಮಯ-ವಿನಿಯೋಗ ಹೇಗೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನೆಲ್ಲ ನೆಲ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಮಳೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಬರದ ನಾಡಿನಲ್ಲೂ, ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲೂ, ಮಲೆನಾಡಿನಲ್ಲೂ, ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲೂ, ಉಷ್ಣಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ವಲಯದ ಬಯಲುಗಳಲ್ಲೂ, ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳ ಕಡಿದಾದ ಇಳಿಜಾರಿನಲ್ಲೂ, ನದಿ ಬಯಲಿನಲ್ಲೂ, ದ್ವೀಪದಲ್ಲೂ, ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯ ಸಖ್ಯದಲ್ಲೂ - ಒಟ್ಟಾರೆ ಮನುಷ್ಯರು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾರೋ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ನೆಲದ ಗುಣ ಅರಿತು ಸಾಗುವಳಿ ಮಾಡಿ ಬರನೆರೆಗಳ ದಾಟಿ ಬದುಕಿ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ತಿನ್ನಲು ತಮಗೆಷ್ಟು ಬೇಕೋ ಅಷ್ಟು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಭೂಮಿ ಮೇಲಿರುವ ನೆಲಹೀನರ, ಬೆವರು ಹರಿಸದವರ ಪರವಾಗಿಯೂ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ.
ಹೀಗಿರುತ್ತ ರೈತರ ಅತಂತ್ರ ಬದುಕು, ಬೆಳೆಯ ವಿಫಲತೆ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ, ಸಾಲ ಬಾಕಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಲ್ಲ ಅಂದರೆ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪ್ರಭುತ್ವವೇ ಕಾರಣವೆಂದು ನಾವು ಹೇಳಿದರೆ ಅದು ರೈತರ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಅಪಚಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇವತ್ತಿನ ರೈತರು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವುದರ ಹಿಂದೆ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಪಾಲು ಎಷ್ಟು ಇದೆಯೋ ಅಷ್ಟೇ ಕೃಷಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೂಲಾಧಾರಗಳೆಲ್ಲ ಹಿಂದಿರುಗಲಾರದಷ್ಟು ಬದಲಾಗಲು ಬಿಟ್ಟ ನಮ್ಮ ಪಾಲೂ ಇದೆ. ರೈತರ ಸಾವು ಬದುಕುಗಳನ್ನು ಇಡಿಇಡಿಯಾಗಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಕೈಗೆ ಕೊಟ್ಟವರು ಯಾರು? ಆಗ ನಾವೇನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆವು? ಬಿತ್ತನೆ ಬೀಜ, ಗೊಬ್ಬರ, ಕೀಟನಾಶಕ, ಕಳೆನಾಶಕ, ಉಪಕರಣಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸತೊಡಗಿದ ರೈತರನ್ನು ಸಾವಯವ ಕೃಷಿ, ಪರ್ಯಾಯ ಕೃಷಿ, ಶೂನ್ಯ ಕೃಷಿಯ ಬಳಕೆಗೆ ಮನವೊಲಿಸುವಲ್ಲಿ ನಾವು ಸೋತೆವು. ತಂತಮ್ಮ ನೆಲದ ಸತ್ವ, ನೀರಿನ ಲಭ್ಯತೆ ಮೇಲೆ ಮಳೆ ಆಧಾರಿತ ಕೃಷಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರೈತರು ಕೊಳವೆ ಬಾವಿ ಕೊರೆದು, ನೀರಾವರಿಯಲ್ಲೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿದಾಗ ಅದರ ಅಪಾಯ ಗುರುತಿಸಿ ಹೇಳುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದೆವು. ರಸಾತಳಕ್ಕಿಳಿದ ಅಂತರ್ಜಲ ಹುಡುಕಲು ಒಂದಾದ ಮೇಲೊಂದು ಕೊಳವೆಬಾವಿ ಕೊರೆವಾಗ ಸಾಲ ಮನ್ನಾ ಮಾಡುವಂತೆ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದೆವೇ ಹೊರತು ಭೂ ತಾಪಮಾನ ಏರಿಕೆ, ಮಳೆ ನೀರು-ಚಾವಣಿ ನೀರು ಸಂಗ್ರಹದಂತಹ ವಿಜ್ಞಾನಿ-ಪರಿಸರವಾದಿಗಳ ಸಲಹೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಬೊಗಳೆ ಮಾತುಗಳೆಂದು ಅತ್ತ ಸರಿಸಿದೆವು. ಕೂಲಿಕಾರ್ಮಿಕರೂ ಸಿಗದ ನಷ್ಟದಾಯಕ ಕೃಷಿಗೆ ಬೇಸತ್ತು ರೈತರೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಭೂಮಿ ಪರಭಾರೆ ಮಾಡಿ ನಗರ ಸೇರುವ ಒಲವು ತೋರಿದಾಗ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು, ಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ದೂರಿದೆವು. ರೈತ ಬದುಕು, ಸಮಸ್ಯೆ, ಒಲವು ನಿಲುವು, ನಂಬಿಕೆ-ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿ ರೈತರೆಂದರೆ ಬೀಜ, ಸಾಲ, ಎಂಎನ್‌ಸಿ, ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ ಅವರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಹೊರಟೆವು.
ಹೀಗಿರುತ್ತ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ರೈತರೊಡನೆ ಸಂವಾದ, ರೈತಸ್ನೇಹಿ ಬದುಕು, ಬದಲಾವಣೆಗೆ ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಹಾಗೂ ಪ್ರಭುತ್ವದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಒತ್ತಾಯ ತರುವುದು.. ಇತ್ಯಾದಿ ಬಹುಸ್ತರಗಳದು ಎಂದು ಅರಿಯಲು ವಿಫಲವಾದದ್ದು ಕೃಷಿಕರಲ್ಲದ ನಮ್ಮಂಥವರ ದೊಡ್ಡ ಲೋಪವಾಗಿದೆ.
ಹಾಗಾದರೆ ಏನು ಮಾಡಬೇಕು?
- ಪ್ರತಿ ರೈತನೂ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಕನಿಷ್ಠ ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆ ಒದಗಿಸುವಷ್ಟು ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯವನ್ನು ಬೆಳೆದುಕೊಂಡು ಸುಸ್ಥಿರ, ಸರಳ ಬದುಕನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
- ಭಾರತದಂತಹ ಸಣ್ಣ-ಅತಿಸಣ್ಣ ಹಿಡುವಳಿಗಳ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಬದುಕಿನ ಮೂಲ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನಷ್ಟೆ ತೀರಿಸಬಲ್ಲುದೇ ಹೊರತು ಲಾಭ ಮಾಡಿಕೊಡುವಂಥದಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ರೈತರು ಕೇವಲ ಕೃಷಿಯನ್ನೇ, ಒಂದೇ ಬೆಳೆಯನ್ನೇ ನೆಚ್ಚದೆ ಪರ್ಯಾಯ ಆರ್ಥಿಕ ದಾರಿಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪೂರಕ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಹೈನುಗಾರಿಕೆ, ತೋಟದ ಬೆಳೆ, ಮಿಶ್ರ ಬೆಳೆ, ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಗಳನ್ನೂ ಬೆಳೆಯುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಬೇಕು. ಭಾರತದ ೮೦% ಕೃಷಿ ಇವತ್ತಿಗೂ ಮಳೆಯಾಧಾರಿತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಬರನೆರೆಗಳು ಸಂಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು. ಎಂದೇ ಜಾನುವಾರು ಸಾಕಾಣಿಕೆಯು ರಾಸಾಯನಿಕ ಬಳಕೆಯ ಅವಲಂಬನೆ ತಪ್ಪಿಸಿ ಹೈನುಗಾರಿಕೆಯ ಲಾಭವನ್ನೂ ಕೊಡಬಹುದು.
- ಭೂಮಿಯಿರುವವರ ಕಷ್ಟ ಒಂದು ತೆರನದಾದರೆ ಭೂಹೀನರ ಕಷ್ಟ ಮತ್ತೊಂದು ತೆರನದು. ಒಟ್ಟಾರೆ ಭೂಹೀನ ಕೃಷಿಕೂಲಿಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ತಕ್ಕ ಕೂಲಿ ಸಿಗಬೇಕು. ಹಾಗಾಗಲು ಬೆಳೆವವನಿಗೆ ತಕ್ಕ ಬೆಲೆ ದೊರೆಯಬೇಕು. ಆದರೆ ಕೊಳ್ಳುವವನಿಗೆ ದವಸಧಾನ್ಯಗಳ ಬೆಲೆ ಕೈಗೆಟುಕುವಂತೆಯೂ ಇರಬೇಕು. ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧವೆನಿಸುವಂತಿರುವ ಈ ಮೂರೂ ಸಂಗತಿಗಳು ಸಾಕಾರಗೊಳ್ಳಲು ಏನು ಮಾಡಬೇಕು? ಅದಕ್ಕೆ ಕೃಷಿಉತ್ಪನ್ನ ಮಾರಾಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಬದಲಾಗಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ ಎಲ್ಲ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ತಾಯಿಬೇರು ತಪ್ಪು ಮಾರಾಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾದದ್ದು ಸ್ಥಳೀಯರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ತಕ್ಕ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೊರಕುವಂತಹ ಸಹಕಾರಿ ಮಾರಾಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಡೆಗೆ ತುರ್ತು ಗಮನ ಹರಿಸಬೇಕು. ತಜ್ಞರ ತಂಡವು ಆದ್ಯತೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಇದನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
- ಮುಕ್ತ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ನೆಪದಲ್ಲಿ ವಿದೇಶೀ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು, ಸ್ವದೇಶಿ ಬಿಲಿಯನೇರುಗಳು ತರಕಾರಿ-ಹಣ್ಣಿನ ಅಂಗಡಿ ತೆರೆದರೆ ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ನಯಾಪೈಸೆ ಲಾಭ ಆಗಬಹುದು. ಆದರೆ ರೈತನಿಗೆ ಹನ್ನೆರೆಡಾಣೆ ನಷ್ಟದ ಬಾಬತ್ತೇ ಆಗುತ್ತದೆ. ಜಾಗತಿಕ ಮುಕ್ತ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹೀಗೇ ಮುಂದುವರೆದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕೃಷಿಕ್ಷೇತ್ರವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ದೇಶವೇ ದಿವಾಳಿಯಾಗಿ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರೀಸ್ ಆಗಲಿದೆ. ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಜಾಗತೀಕರಣದ ಹಿಂದಿನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಶಕ್ತಿಗಳು ಗ್ರೀಸ್ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ನೇರ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಎಗ್ಗಿಲ್ಲದೆ ತಕ್ಕಡಿ ಥೈಲಿ ಹಿಡಿದು ಬರುವವರಿಗೆಲ್ಲ ರತ್ನಗಂಬಳಿ ಹಾಕಿ ಸ್ವಾಗತಿಸುವ ನಮ್ಮ ಸರ್ಕಾರ ಗ್ರೀಸ್‌ನಿಂದ ಪಾಠ ಕಲಿಯಬೇಕಿದೆ. ಇದು ಸಾಲಮನ್ನಾಗಿಂತ ತುರ್ತಿನ ಕ್ರಮವಾಗಿದೆ.
- ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ಊಟದ ತಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ, ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯತೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ, ಸರಳವಾಗಿರುವ ಆಹಾರ ಕ್ರಮ ರೂಢಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
- ನಮ್ಮ ಸಮೀಪದ ರೈತರೊಡನೆ ನಿರಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಅವರಿಂದ ನೇರ ಖರೀದಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದ ವೈದ್ಯರು ರೈತರೊಡನೆ ಆಪ್ತ ಸಂವಾದ ನಡೆಸಿ ಆತಂಕದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಮನೋಸ್ಥೈರ್ಯ ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಮಾರ್ಗಗಳ ಸೂಚಿಸಬೇಕು.
ಕಳೆ ಬೆಳೆ ಗುರುತಿಸಿ ಕಳೆ ಕಿತ್ತುಹಾಕುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ರೈತಬಂಧು ಇಡಿಯ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಹೇಳಿಕೊಡುವವನು. ಆದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ೩೨ ನಿಮಿಷಕ್ಕೊಬ್ಬ ರೈತ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುತ್ತಾನೆ.
ಹಾಗೆಯೇ ಪ್ರತಿ ೧೮ ನಿಮಿಷಕ್ಕೊಂದು ದಲಿತ ದೌರ್ಜನ್ಯ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ೬ ನಿಮಿಷಕ್ಕೊಬ್ಬಳು ತಾಯಿ ಹೆರಿಗೆಯ ವೇಳೆ ಸಾಯುತ್ತಾಳೆ. ಪ್ರತಿ ೨೦ ನಿಮಿಷಕ್ಕೊಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣು ಅತ್ಯಾಚಾರಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಹೀಗೆ ಸಾಯುವವರ ಲೆಕ್ಕ ಹೇಳಿದಾಗಲಷ್ಟೇ ಬೆಚ್ಚಿ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಳ್ಳುವ ಜಡತನವನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯೂ, ನಾವೂ ನೀಗಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅಂಥ ಒಂದು ದಿನ ರೈತ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಯಾವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಕುರಿತೂ ಹೀಗೆಲ್ಲ ಗಮನ ಸೆಳೆವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯೇ ಬಾರದಿರಬಹುದು..
No comments:
Post a Comment